Tavşanlarda Kemirme sayfamızda detaylı olarak anlattığımız gibi; tavşanlar zoolojik sistemdeki yerleri açısından kemirgenler sınıfından olmasalarda, kemirmek onlar için zorunluluktur. Çünkü tavşanların dişleri durmaksızın uzamaktadır ve yaklaşık olarak haftada 3 mm kadar aşınması gerekmektedir. Bir şeyleri kemirmek tavşanların dişlerinin törpülenmesini ve her zaman ihtiyacı olan boyutta kalmalarını sağlamaktadır. Tavşanlar kemirebilecekleri bir şeyler bulamadıkları taktirde gereğinden fazla uzayan dişler gıdalarının alınmasına ve çiğnenmesine engel olmakta ve bir süre sonra ölümle sonuçlanmaktadır. Tavşanlar bu durumun oluşmasını engellemek için sürekli bir şeyleri kemirme ihtiyacı duyarlar ve bu sebeple çok meşkul canlılardır. Tavşanların dişleri doğal olarak bir miktar kavislidir. Dişler aşınamayıp aşırı şekilde büyüdüğünde;karşı taraftaki dişlerin iç tarafına yada dilin uç kısmına batarak tavşanların ağızlarında yaralar açarlar. Açılan bu yaraların ağrıya sebep olması yüzünden beslenmeyi durdururlar. TAVŞANLARDA DİŞ HASTALIKLARININ SEBEPLERİ :1- Genetik Faktörler: Özellikle lop-eared rabbit ırkı tavşanlarda sık gözlenir. Bu tavşanlarda genetik seleksiyonla çene uzunluğu kısaltılmıştır. Çene yapısındaki bu değişiklik; tavşanlarda alt ve üst dişlerin birbirleriyle uyumlu olarak kapanamaması ile sonuçlanmıştır. Bu dişler aşınamadıkları için sonunda kesilmeleri veya çekilmeleri gerekir. Bu tip diş problemi, genellikle bir yaşın altındaki genç tavşanlarda görülür ve sıklıkla ilk olarak kesici dişlerde ortaya çıkar. Tedavi edilmediği taktirde çiğneme dişleride bu durumdan etkilenecektir. Bu tür anormal dişlerin ömür boyu bakım ve kontrolünün yapılması gerekir. Ayrıca tavşanın doğuştan alt çenesinin burun kökü hizasına oranla daha fazla öne doğru çıkık olmasıda benzer problemlere sebep olur. Alt çenesi öne doğru çıkık olan bir tavşanın resmi sağ tarafta görünmektedir. Böyle bir durumda alt ve üst çenedeki dişler birbirine uyumlu olarak sürtünemeyecek ve yeterince aşınamayacaktır. Sonuçta ağız içinde yaralanmalar, yutma güçlüğü ve buna bağlı olarak tavşanlarda yemi red etme, ağız kenarından salya akışı ile kilo kaybı ve ölüm oluşur. 2- Travma: Tavşanların yüzlerine aldıkları darbeler çene ve diş yapısındaki değişikliklerle sonuçlanabilir. Eğer çene kırılırsa, kemiklerin anormal pozisyonda kaynaması ile sonuçlanabilir. Dişler kırıldığı taktirde; (en çok kesici dişlerde görülür) dişlerin yanlış bir açıyla büyüme ihtimalleri vardır. Bu durumda ağız boşluğunun yapısı değişecek ve bir çok diş problemi ortaya çıkacaktır. 3- Sistemik Hastalıklar: Bazı sistemik hastalıklar diş sağlığında değişikliklerle sonuçlanabilir. Örneğin; vücutta kalsiyum seviyesinin değişmesine sebep olan hastalıklar, tavşanların dişlerini çevreleyen çene kemiklerinde değişikliğe neden olabilir. Bu durumda tavşanınızın dişleri normal pozisyonlarına göre yer değiştirir ve sonuçta dişlerin normal şekilde kapanması engellenir. Ayrıca tavşanlar hastalıklar yüzünden katı cisimleri kemiremiyecek kadar bitkin olduklarında dişler aşınamaz ve aşırı büyümeye başlar. Tavşanınız ciddi bir sistemik hastalık geçirdiğinde veteriner hekiminizin tavşanınızın diş sağlığını izlemesi önemlidir. Çünkü tavşanlardaki diş hastalıkları başka problemlere sebep olabilir. 4- Diş Enfeksiyonları: Tavşanlarda diş enfeksiyonları yaygın olarak görülmez. Diş apseleri, tavşanlarda daha çok dişlerin aşırı büyümesi gibi uzun süreli diş problemlerinin sonucu olarak ortaya çıkar. 5- Beslenme: Evde beslenen tavşanlarda görülen diş hastalıklarının belkide en yaygın sebebi beslenmedir. Genel inanış; pelet yemlerin bir tavşan için en iyi besin kaynağı olduğu yönündedir. Pelet yemlerin kullanımının pratik ve temiz olmasının yanında, bir tavşanın ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içerdiği düşüncesi tavşan sahiplerinin pelet yemleri tercih etmelerine sebep olmaktadır. Aslında bu ticari pelet yemler, çiftliklerde beslenen üretim tavşanlarının hızlı bir şekilde büyütülmeleri için geliştirilmişlerdir. Pelet yemler öğütülmüş ve karıştırılmış yem ham maddelerinin preslenmesiyle yapılırlar. Ancak tavşanların yapısı, neredeyse çiğnenmiş olan bu şekildeki hazır yemleri tüketmek için tasarlanmamıştır. Pelet yemlerin tavşanların ağızlarında kolayca kırılması sebebiyle dişler az çalışır ve tavşanların dişlerinde oluşan aşınma miktarı çok azdır. Buna ek olarak, pelet yemlerin konsantre besin kaynakları olmaları sebebiyle,tavşan tarafından tüketilen gıdanın hacmi; bir tavşanın doğal olarak yemesi gereken yem miktarının küçük bir bölümüdür. Bu sebeple bir tavşanın gün içinde çiğnemek için ayırdığı zaman dilimi zorunlu olarak azalır. Peletlenmiş yemlerin yapısı ve küçük bir hacme sahip olmaları, gerekli olan uygun diş sürtünmesini olumsuz yönde etkiler. Bu durumda hiç bir ev tavşanı için pelet yemler, tavşanın gıdasının ana kaynağı olarak önerilmez. Uygun olamayan beslenme, tavşanlarda diş bozukluklarına sebep olabilir ve bu durum bir kaç yıl boyunca açıkça gözlenemeyebilir. Etkilenmiş tavşanlar genellikle 3 yaşında veya daha yaşlıdırlar. Dişlerdeki değişiklikler başlangıçta çok yavaş ilerleyebilir ancak durum hızlı bir şekilde düzeltilmediği taktirde gelişmiş diş bozuklukları oluşabilir. TAVŞANLARDA DİŞ HASTALIKLARININ BELİRTİLERİ :Neredeyse farkedilmeyen diş hastalıklarından, ciddi derecelere varan diş hastalıkları ile ilgili belirtiler aşağıda listelenmiştir. Eğer hastalık hafif derecede ise tavşanınız açık belirtiler göstermeyebilir ve durum sadece veteriner hekiminiz tarafından yapılan muayeneler sonucunda ortaya çıkabilir. Ancak pek çok diş problemi sonuçta ağrılı duruma gelir ve tavşanlarda beslenme sırasında yemlerini yemekte zorlanma ve huzursuzluk gibi bazı açık belirtiler göstermeye başlarlar. 1- İştahsızlık: Uzamış bir dişin tavşanın yanağına yada diline sürtünmesi sonucu oluşan yaranın sebep olduğu ağrı sebebiyle, tavşanın gıdasını ağzına alamaması yada çiğneyememesi yüzünden oluşan iştahsızlık yaygın olarak görülür. Bunların dışında tavşanlarda iştah azalmasına neden olan pek çok sebep vardır. 2- Gıdada Seçiciliğin Artması: Tavşanların dişlerinin kapanmasındaki uyumsuzluk yada ağrı sebebiyle tavşanlar havuç, pelet yemler ve özelliklede kuru ot gibi çeşitli maddeleri yemeyi durdurabilirler. Tavşanlar meyve ve sebzeleri yemeye devam ederler ancak daha sert gıdaları yiyemezler. 3-Gıdaların Ağızdan Dökülmesi: Tavşan besinlerini yemeye çalışır fakat tam olarak ağzına aldığı gıdaları çiğneyemez ve besinlerinin bir kısmı ağızdan dışarı dökülür. 4- Gözyaşı Üretiminin Artması: Tavşanların üst dişlerinin hastalıklarında yaygın olarak görülen bir belirtidir. Tavşanların üst dişlerin kök uçlarının gözyaşı kanalına yakın olması sebebiyle; diş köklerinin iltihaplanması ya da uzaması durumunda, gözyaşı kanalı kısmen ya da tamamen tıkanır. Ancak gözyaşı bezleri hala gözyaşını üretmeye devam eder ve bu akıntı gözlerin kenarından taşar.Tavşanların gözlerinin köşelerinde ıslaklık veya tuz ve muköz akıntıların birikimi sonucu oluşan beyaz kabuğumsu bir materyal görülür. Bu akıntı ince kıvamlı sütümsü görünüştedir. Bakterilerin gözyaşı kanalını enfekte etmesiyle birlikte iltihaplanma görülür. İltihabın rengininde beyazımsı olmasına karşın kıvamının daha koyu olması ile yoğunlaşmış gözyaşı akıntısından ayrılabilir. 5- Burun Akıntısı: Eğer üst kesici dişlerin kökleri iltihaplanmış yada uzamışsa sinüsleri tahriş edebilir ve bu durum burun akıntısı ile sonuçlanır. 6- Ağız Kenarlarından Salyanın Akması: Aşırı büyümüş dişler yüzünden tavşanın ağzını tam olarak kapatamaması sebebiyle ağızdan salyanın aktığı gözlenir. Tavşanın boyun altında çenesinde ve ağzının köşelerinde tükürük birikir. Tavşanlarda diş hastalıkları dışında; kötü lezzetli cisimlerin yenmesi, ağız içine batan yabancı maddeler ve aşırı derecedeki genel halsizlik durumlarında da ağızdan salya akışı gözlenebilir. 7- Diş Gıcırdatma: Tavşanların nadir olarak dişlerini gıcırdatması normal bir davranış olarak görülebilir. Ancak yoğun bir şekilde devam eden diş gıcırdatma durumu, tavşanınızda bir problem olduğunun belirtisidir. Özellikle ağrılı durumlarda tavşanlarda diş gıcırdatma gözlenir. Diş hastalığı bulunan tavşanlar dişlerini normale oranla daha sık gıcırdatabilirler. Karın bölgesinde rahatsızlık olan tavşanlarda ise diş gıcırdatma çok sık gözlenir. 8- Gözlerin Şişmesi: Üst çenedeki azı veya küçük azı dişlerinin üst kısmında bulunan apseler gözlerinin arkasına basınç yapabilir. Bu durumda gözler yavaşça dışarı doğru itilir. Görme siniri gerilir, hasara uğrar ve tavşanda görme kaybı oluşur. Ayrıca gözün arkasında bulunan tümörler de benzer belirtilere sebep olabilirler. TAVŞANLARDA DİŞ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİ : 1- Diyet: Diş hastalıklarının tüm tiplerinin önlenmesi tamamen mümkün değildir. Diş hastalıklarının oluşmasında ve önlenmesinde tavşanınızın beslenme tarzının çok önemli bir rolü vardır. Tavşanınız günlük olarak sınırsız kuru ot ile iyi miktar ve çeşitte taze yapraklı yeşilliklerden oluşan bir diyetle beslenmelidir. Sadece pelet yemlerden oluşan bir diyetten uzak durun. Tavşanlara kemirmesi için ek olarak taze ağaç dalları ( bu ağaçların böcek ilaçlarıyla ilaçlanmamış olması gerekmektedir.), işlenmemiş ve verniklenmemiş ham tahta parçaları ile boyanmamış hasır sepetler verilebilir. Tavşanınıza sağlıklı bir diyet temin etmek, dişlerin düzgün bir şekilde kapanmasını garantiye almak için yeterlidir. Tavşanınıza sağlıklı bir diyet sağlamak için hiçbir zaman geç değildir. Doğal bir beslenme tarzının sadece sağlıklı dişler sağlamasının dışında çok sayıda faydası vardır. 2- Tavşan Sahiplerinin Yapacağı Kontroller: Tavşanınızın dişleriyle yakından ilgilenin. En azından ayda bir tavşanınızın dişlerini kontrol etmelisiniz. Dişlerin şeklinde, yapısında ya da renginde herhangi bir değişiklik varsa tavşanınızı veteriner hekiminize götürmelisiniz. 3- Veteriner Hekim Kontrolleri: Tavşanınızın dişleri en azından yılda bir kere diş hastalıkları yönünden veteriner hekiminiz tarafından muayene edilmelidir. En iyisi paraziter ilaçlamalar veya genel kontrol amacıyla veteriner hekiminize gittiğinizde tavşanınızın dişlerinin veteriner hekiminiz tarafından kontrol edilmesidir. SONUÇ : Evde beslenen tavşanlarda diş hastalıkları sık olarak gözlenir. Tavşanınızın diyeti; diş hastalıklarından korunmada en önemli faktördür ve yine diş hastalıklarının tedavisi sürecinde uyulması gereken başlıca etkendir. Tavşanların dişlerinin bu şekilde uzamasını istemiyorsak; mutlaka onlara kemirebilecekleri şeyleri sağlamamız gerekir. Tavşanlarda dişlerin aşırı şekilde uzamasını önlemenin en doğal yolu; diyetlerinin %75' inin saman ve kuru otlardan oluşması, %25'inin ise diğer taze meyve ve sebzeler ile düşük oranda pelet yemlerden oluşmasıdır. | 
